Witamina C jest substancją naturalnie występującą w owocach oraz warzywach, a jej ilość dostarczana do organizmu zależy od ich spożycia. Jest charakteryzowana jako silny przeciwutleniacz; wykazuje również działanie kardioprotekcyjne i stanowi istotny składnik w pielęgnacji skóry. Często jest dodatkowo suplementowana w celu wzmocnienia odporności organizmu. Obecnie konsumenci coraz częściej sięgają po produkty z witaminą C pochodzenia naturalnego zamiast po witaminę wytworzoną przemysłowo. Na rynku farmaceutycznym pojawia się coraz więcej produktów naturalnych, a producenci chętnie potwierdzają fakt obecności naturalnie pozyskanej witaminy C w ich preparatach, prezentując wyniki przeprowadzonych analiz strukturalnych. Jest ona tematem wielu badań mających na celu dokładniejszą analizę jej właściwości i możliwości zastosowania.

TRPM8 to receptor jonowy aktywowany przez zimno i substancje chłodzące, takie jak mentol. Odgrywa ważną rolę fizjologiczną w modulowaniu bólu, świądu i zapaleń. Artykuł omawia funkcję TRPM8, jego zastosowanie w terapii ze szczególnym uwzględnieniem leczenia chorób odbytu – w tym szczeliny odbytu – oraz synergistyczne działanie mentolu i srebra jonowego.

Artykuł omawia potencjalne synergistyczne działanie wybranych wyciągów roślinnych oraz mikroskładników odżywczych na układ odpornościowy człowieka. Analizie poddano dwie złożone kompozycje suplementacyjne: pierwsza oparta na wodnych wyciągach roślinnych i koncentratach owocowych, druga – na sproszkowanych surowcach roślinnych o znanym działaniu immunomodulującym. Zestawienie literaturowe wskazuje na potencjalną synergistyczną aktywność składników takich jak orzeszki koli, rokitnik, czarnuszka, bylica roczna czy witaminy z grupy B i cynk. Przedstawione dane sugerują możliwość zastosowania takich kompozycji w profilaktyce osłabienia odporności i we wspomaganiu mechanizmów immunologicznych.

W artykule omówiono zalecenia dietetyczne dla osób ze stanem przedcukrzycowym lub cukrzycą typu 2 oraz zasady ewentualnego uzupełniania diety suplementacją, które zostały przedstawione w najnowszym dokumencie Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) 2025. W formie tabelarycznej podsumowano zalecaną zawartość w diecie węglowodanów, tłuszczów i białka, przedstawiono zasady ograniczania soli. Podano zalecane przez PTD rodzaje diet (m.in. śródziemnomorska, dieta DASH, fleksitariańska i diety roślinne). Zaprezentowano opracowany w formie graficznej (przez autorkę artykułu) „Talerz całodziennej diety osoby z cukrzycą”. Omówiono zalecenie PTD podkreślające, że samokontrola glikemii jest nieodłącznym elementem leczenia cukrzycy i że właściwe jej prowadzenie wymaga systematycznej edukacji osób z cukrzycą, ze szczególnym uwzględnieniem kontroli umiejętności posługiwania się glukometrem i systemami ciągłego monitorowania glikemii (CGM).

Dosyć dużą grupę nazw roślin zachowaną do naszych czasów stanowią klasyczne greckie i łacińskie nazwy zaczerpnięte z dzieł autorów antycznych, takich jak Hipokrates, Galen, Teofrast, Wergiliusz, Pliniusz et alii. Nazwy te są jednowyrazowe, bo jak pisałam w poprzednim numerze, dopiero Karol Linneusz (1707–1778 ) wprowadził nazwy dwuwyrazowe. Nie ma też pewności co do tego, że współcześnie nazwy te stosują się dokładnie do tych samych gatunków opisywanych w starożytnych dziełach.

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) jest schorzeniem zapalnym, wpływającym znacząco na komfort życia pacjentów. Chorobę klasyfikuje się według czasu trwania objawów, ich nasilenia oraz przebiegu, a jej rozwój i obraz determinowane są przez wiele czynników, w tym alergeny wziewne oraz współistniejące choroby. W ostatnich latach zmiany klimatyczne w Polsce wpływają na intensywność i długość okresu pylenia roślin, co zwiększa częstość występowania objawów alergicznych. Kaszel, często pomijany w diagnostyce ANN, może być istotnym wskaźnikiem aktywności choroby, jak również ważnym elementem diagnostyki różnicowej. Skuteczne leczenie ANN opiera się na systematycznym stosowaniu donosowych kortykosteroidów i leków przeciwhistaminowych. Wśród standardowych terapii ważną rolę odgrywają: bilastyna, furoinian mometazonu oraz kombinacja mometazonu z olopatadyną, pozwalające skutecznie kontrolować objawy i poprawiać jakość życia pacjentów.

Stosowanie wody morskiej to skuteczna metoda oczyszczania nosa – zarówno podczas infekcji, jak i w przypadku występowania alergii. Niestety nie wszystkie wody morskie są takie same. Różnią się składem i rodzajem użytych składników. Dlatego warto wiedzieć, czym różnią się wody morskie i jaką wybrać.

Irygacja nosa solą fizjologiczną i wodą morską jest jedną z najstarszych metod terapeutycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych, pochodzącą prawdopodobnie z tradycji medycyny ajurwedyjskiej. Współczesne badania naukowe potwierdzają skuteczność tej metody, jednak nie wszystkie preparaty wody morskiej mają identyczne właściwości terapeutyczne i standardy jakości.

Artykuł przeglądowy omawia wybrane roślinne metabolity wtórne, które są stosowane wspomagająco w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS): kwercetynę, resweratrol, kurkuminę oraz sinomeninę. Przedstawiono źródła pochodzenia, główne mechanizmy działania terapeutycznego oraz dowody z badań przedklinicznych i klinicznych dla każdej omawianej substancji. Substancje te wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej, obejmujące właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i immunosupresyjne. Dzięki złożonemu mechanizmowi działania mogą one znaleźć zastosowanie w terapii RZS.

Do grupy metabolitów powstałych w wyniku procesów przeprowadzanych przez mikrobiotę jelitową należą krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Jednym z nich jest maślan, którego wzrastającą popularność wśród specjalistów oraz pacjentów odnotowano w ostatnich latach. Wykazuje on wiele korzystnych właściwości. Szczególną uwagę przykuwa zdolność do łagodzenia stanów zapalnych, co jest niezwykle istotne w kontekście zaburzeń występujących w przewodzie pokarmowym, gdzie maślan sodu ma największe zastosowanie. Należy również zwrócić uwagę na jego wpływ w utrzymywaniu równowagi w składzie mikrobiomu jelitowego oraz na wsparcie mające na celu zachowanie integralności bariery jelitowej. Suplementacja tego związku może wiązać się z długofalowymi korzyściami i poprawą komfortu życia, co zostało potwierdzone szeregiem badań klinicznych z różnorodnych dziedzin medycyny.

Jelito stanowi fragment układu pokarmowego, w którym wyróżnić można dwie zasadnicze części – jelito cienkie, składające się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego, oraz jelito grube, składające się z kątnicy (jelita ślepego), okrężnicy i odbytnicy. Prawidłowe funkcjonowanie jelit jest w znacznym stopniu kluczowe dla trawienia pokarmów, wchłaniania składników odżywczych oraz eliminacji niestrawionych odpadów. Upraszczając, jelito cienkie odpowiedzialne jest za trawienie i wchłanianie pokarmów, natomiast w jelicie grubym następuje zagęszczenie resztek oraz ich usunięcie w postaci stolca. Przesuwanie treści pokarmowej następuje w wyniku perystaltyki. Fitoterapia stanowi ważną część terapii chorób jelit. W przypadku zaburzeń funkcjonowania jelit można sięgnąć po takie surowce zielarskie jak karczoch, kurkuma, rozmaryn, mięta pieprzowa oraz imbir.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stanowią podstawę leczenia bólu i stanów zapalnych. Ich działanie opiera się głównie na hamowaniu cyklooksygenaz, ale obejmuje również inne drogi metaboliczne. W artykule przedstawiono współczesny podział NLPZ.

Kwas acetylosalicylowy (ASA), zsyntetyzowany w 1897 r. przez F. Hoffmanna, wprowadzony na rynek jako Aspirin (Bayer) przez dziesięciolecia stosowany był bez znajomości mechanizmu działania. Dopiero J. Vane w 1976 r. wykazał wpływ ASA na układ cyklooksygenaz (COX), co przyniosło mu Nagrodę Nobla w 1982 r. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) należą do najczęściej stosowanych leków na świecie, są orężem w objawowym leczeniu bólu i stanu zapalnego. Ich działanie obejmuje także szeroki zakres nie do końca poznanych innych działań na poziomie molekularnym.

Marskość wątroby to zaawansowane stadium przewlekłej choroby wątroby, w którym dochodzi do rozległego włóknienia i postępującej utraty funkcji narządu. Wyróżnia się dwie fazy: skompensowaną, gdy wątroba wciąż radzi sobie z podstawowymi funkcjami, oraz zdekompensowaną – charakteryzującą się wystąpieniem objawów niewydolności, w tym groźnego nadciśnienia wrotnego i jego powikłań. Mimo sukcesów w leczeniu wirusowych zapaleń wątroby rośnie liczba przypadków marskości spowodowanych alkoholizmem oraz niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD). Ta zmieniająca się epidemiologia, w połączeniu z polifarmacją u pacjentów z marskością, rodzi nowe, złożone wyzwania w farmakoterapii. W marskości dochodzi do znaczących zmian w farmakokinetyce leków, co zwiększa ryzyko wystąpienia interakcji lekowych i działań niepożądanych. Stąd też indywidualizacja farmakoterapii i uważne monitorowanie stanu pacjenta są absolutnym priorytetem. Farmaceuta odgrywa tu kluczową rolę, wspierając zespół medyczny w analizie czynników zmieniających właściwości farmakokinetyczne leków, ocenie profilu ich działań niepożądanych oraz hepatotoksyczności, a także minimalizując ryzyko interakcji.

Okres wakacyjny sprzyja narażeniu skóry na bezpośredni kontakt z substancjami występującymi w roślinach, w ich olejkach eterycznych czy soku. Połączenie związków takich jak furanokumaryny oraz promieniowania UV może skutkować powstaniem stanów zapalnych skóry o różnym nasileniu, od łagodnego zaczerwienienia i podrażnienia do pęcherzy i objawów przypominających poparzenia. Rozróżnia się fototoksyczne i fotoalergiczne rodzaje reakcji wywołanych przez rośliny. Do roślin o działaniu fototoksycznym zalicza się te zawierające głównie furanokumaryny typu psolarenu, z rodziny Apiaceae (np. barszcz Sosnowskiego, seler zwyczajny, marchew, arcydzięgiel) czy z rodziny Rutaceae (owoce cytrusowe, ruta zwyczajna). Działanie fototoksyczne dotyczy każdego, kto był narażony na działanie fotosensybilizatora, a reakcja występuje tylko w miejscach wystawionych na światło. Objawy mogą być bardzo nasilone, przypominające poparzenia i zależą od dawki związków i ilości światła. Z kolei reakcje fotoalergiczne dotykają tylko kilku procent społeczeństwa i wynikają z reakcji układu immunologicznego na alergen. Do roślin fotouczulających należą: arnika górska, nagietek lekarski i rumianek pospolity.

Laurus nobilis L., znany jako wawrzyn szlachetny, to roślina od wieków ceniona w kuchni, medycynie tradycyjnej oraz kosmetyce. Naturalnie występuje w rejonie Morza Śródziemnego, a jego liście i owoce są źródłem wielu związków bioaktywnych – przede wszystkim olejku eterycznego bogatego w 1,8-cyneol, linalol, sabinen, eugenol oraz inne terpenoidy. Właściwości biologiczne wawrzynu obejmują działanie: przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, przeciwutleniające oraz neuroprotekcyjne. Wykazuje on także potencjał jako naturalny konserwant żywności oraz składnik kosmetyków. W kontekście współczesnych wyzwań zdrowotnych, takich jak choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, Parkinsona), L. nobilis zyskuje szczególne znaczenie.

Anafilaksja to ciężka systemowa lub uogólniona reakcja nadwrażliwości o nieprzewidywalnym stopniu nasilenia objawów. Jest to stan zagrożenia życia. Rozpoznanie anafilaksji opiera się na bogatej symptomatologii. Lekiem ratującym życie chorych jest adrenalina. W przypadku wystąpienia obturacji oskrzeli istotne znaczenie ma zastosowanie w postępowaniu leczniczym salbutamolu.