Właściwie ukierunkowana opieka farmaceutyczna jest szansą na ewolucję roli aptek w polskim systemie ochrony zdrowia. Trwająca epidemia COVID-19 pokazuje, jak poważne skutki niosą ze sobą choroby zakaźne, dlatego potrzeba wprowadzenia zmian systemowych w postaci rozszerzenia kompetencji farmaceutów o wykonywanie szczepień w aptekach jest konieczna.

Szczepienia przeciw grypie można wykonywać w aptekach w 13 europejskich krajach, co wywołuje pozytywny wpływ na ogólny poziom odporności populacji. Niedobory kadrowe w polskim systemie ochrony zdrowia znacznie wydłużają czas oczekiwania pacjenta na wizytę lekarską. Rozszerzony zakres opieki farmaceutycznej pozwoli udrożnić system, umożliwiając odbycie konsultacji z farmaceutą przed zwróceniem się o pomoc do lekarza pierwszego kontaktu. Panująca epidemia COVID-19 doskonale ukazała pierwszą linię kontaktu pacjenta z farmaceutą, podczas gdy dostęp do placówek medycznych jest utrudniony. Głównym powodem wizyt w aptekach były zamknięte przychodnie lekarskie, jak zauważył dr n. farm Piotr Merks, przewodniczący Związków Zawodowych Pracowników Farmacji.

Dlatego istotną kwestią dla systemu ochrony zdrowia jest opieka farmaceutyczna, w ramach której wykwalifikowani farmaceuci mogą wspomóc proces leczenia, koordynując prawidłowy przebieg farmakoterapii. Ważnym elementem uzupełniającym jest rozszerzenie usług, które skupiają się wokół działań profilaktycznych, takich jak realizacja szczepień ochronnych. Według danych z raportu „Opieka Farmaceutyczna. Szczepienia przeciw grypie w aptekach”, przygotowanego przez Koalicję na rzecz szczepień w aptekach, rozwiązanie, w którym farmaceuci wykonują niektóre szczepienia ochronne, stosowane jest w 13 krajach europejskich, m.in. Wielkiej Brytanii, Norwegii, Grecji, Estonii i Portugalii. Raport pokazuje także pozytywny wpływ tego rozwiązania nie tylko na ogólny poziom odporności zbiorowiskowej, lecz również na wszystkich uczestników systemu ochrony zdrowia, co bezpośrednio wpływa na większą wyszczepialność populacji, likwiduje przeszkody związane z dostępnością do szczepień oraz promuje profilaktykę zdrowotną.

Obecnie ścieżka pacjenta od kwalifikacji do wykonania szczepienia jest bardzo czasochłonna. Po pierwsze pacjent musi odbyć wizytę kwalifikującą do szczepienia, uzyskać receptę od lekarza pierwszego kontaktu, a następnie pacjent musi zrealizować receptę w aptece i ponownie umówić się na wizytę, by szczepienie wykonał lekarz lub pielęgniarka. Często niestety pacjenci po wykupieniu recepty rezygnują z iniekcji. Wprowadzenie szczepień w aptekach znacznie skróciłoby ten czas – podkreśla dr n. farm Piotr Merks.

Przy przyjęciu odpowiedniego modelu opieki farmaceutycznej, w której farmaceuta będzie mógł kwalifikować i wykonywać szczepienia w aptece, ścieżka pacjenta skróci się do realizacji szczepień tylko i wyłącznie w aptece. Farmaceuta po zdobyciu odpowiedniej wiedzy będzie mógł zakwalifikować danego pacjenta, przepisać receptę i zaszczepić, a to wszystko obywa się w jednym miejscu i czasie – w aptece. Podstawowym krokiem niezbędnym do rozpoczęcia szczepień w aptekach jest prawne upoważnienie farmaceutów do wykonywania tych świadczeń. Oczywiście farmaceuci, tak jak lekarze i pielęgniarki, muszą nabyć odpowiednie kwalifikacje np. w programach szkoleniowych, które obejmują m.in. podawanie szczepionek, udzielanie pierwszej pomocy i postępowanie w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Tak jak w przypadku innych zawodów medycznych, niezbędne jest ustalenie przez właściwe podmioty odpowiednich kursów i szkoleń dedykowanych farmaceutom, które umożliwią uzyskanie uprawnień do wykonywania szczepień. W tym celu konieczne jest stworzenie odpowiednich ram prawnych, które pozwolą przygotować się placówkom kształcącym na odpowiednie szkolenie farmaceutów chcących wykonywać szczepienia.

Kwalifikacja do szczepień przeciw grypie jest prosta, gdyż szczepienie jest bardzo bezpieczne. Przed szczepieniem należy zebrać wywiad obejmujący przeciwwskazania – jedynie ciężka alergia na białko jaja kurzego, wystąpienie ciężkich odczynów po poprzedniej dawce oraz aktualna ostra choroba są przeciwwskazaniami do wykonania szczepienia” – podkreśla dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Prezes Polskiego Towarzystwa Wakcynologii.

W starzejącym się społeczeństwie zapadalność na choroby wirusowe będzie miała coraz większy wpływ na zdrowie publiczne i koszty leczenia. Szczepienia są najbardziej efektywnym sposobem zapobiegania ich rozprzestrzenianiu się. W obliczu zmian demograficznych szczególnie istotne jest zapewnienie wysokiego poziomu wyszczepialności przeciw grypie wśród osób z grup ryzyka. Dlatego w tym celu należy wykorzystać potencjał blisko 30 tys. farmaceutów pracujących w Polsce. Przy odpowiednich regulacjach i po właściwych szkoleniach mogliby oni aktywnie uczestniczyć w profilaktyce chorób zakaźnych, zachęcając do zaszczepienia się przeciw grypie i oferując wykonanie świadczeń na miejscu.

Jako Koalicja na rzecz szczepień w aptece postulujemy, aby rozszerzyć kompetencje farmaceutów o możliwość wykonywania szczepień, co jest zgodne z rządowym dokumentem Polityki Lekowej Państwa na lata 2018-2022. Wedle danych w opracowanym przez koalicję raporcie zmiany te byłyby kluczowe dla lepszego kontrolowania chorób zakaźnych w przyszłości. Naczelna Izba Aptekarska postrzega to jako szansę na zaangażowanie farmaceutów w proces poprawy poziomu wyszczepialności i wykorzystanie ogromnego potencjału naszej grupy zawodowej wzorem wielu państw Europy Zachodniej – komentuje mgr farm. Michał Bylniak, Wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej.

Apteki muszą być odpowiednio przygotowane pod względem sanitarnym, organizacyjnym, logistycznym i posiadać wyszkolony personel do immunizacji. Warto to umożliwić przez odpowiednie zmiany w prawie.

Raport: http://opzg.cnpanel.pl/resources/Raport%20Opieka%20Farmaceutyczna_2020_akceptacja_final_final.pdf