2024-03-04 Artykuł

Profilaktyka pierwotna i wtórna nowotworów złośliwych jamy ustnej w praktyce lekarza rodzinnego

Część twarzowa czaszki charakteryzuje się nagromadzeniem różnorodnych struktur tkankowych rozmaitego pochodzenia o wielorakiej funkcji oraz z bogatym unaczynieniem i skrzyżowaniem dróg chłonnych. Daje to doskonałe warunki dla wzrostu i szerzenia się różnych postaci morfologicznych i form nowotworów. W grupie tych nowotworów przeważają raki płaskonabłonkowe. Wśród ogółu złośliwych nowotworów jamy ustnej guzy języka stanowią najliczniejszą grupę (27,8%). Większość złośliwych nowotworów w obrębie języka to raki płaskonabłonkowe nierogowaciejące (> 95%). Do czynników ryzyka rozwoju raka jamy ustnej należy m.in. palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, zakażenie wirusem HPV czy choroba otyłościowa. Bezobjawowy przebieg choroby sprawia, że chorzy często zgłaszają się późno do lekarza.

Tylko skorelowana wielopłaszczyznowa współpraca jest w stanie przynieść oczekiwane rezultaty w zwalczaniu i leczeniu tego rodzaju nowotworów. Często bowiem zdarza się, że to najpierw do lekarza rodzinnego zgłaszają się pacjenci zaniepokojeni obecnością zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. To lekarz rodzinny jako pierwszy na podstawie wywiadu i badania fizykalnego może wysunąć podejrzenie rozwoju raka jamy ustnej. Do tego specjalisty należy także prowadzenie działań w zakresie edukacji pacjentów i prewencji tego nowotworu.

  Czytaj pełny tekst

Autor: dr n. med. Anna Citko

Data publikacji: 2024-03-04

Źródło: "Lek w Polsce" nr 01/2024

Słowa kluczowe: zmiany przednowotworowe, rak jamy ustnej, profilaktyka chorób

DOI: 10.57591/LEK.202401.03

1. Jeziorski A, Rutkowski P, Wysocki W (red). Chirurgia onkologiczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023, wyd. 1.

2. Jankowska M, Starzyńska A. Nowotwory złośliwe jamy ustnej – charakterystyka, diagnostyka i postępowanie. Forum Medycyny Rodzinnej 2016;10(5);111-2622.

3. Jańczuk Z. Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014, wyd. 3.

4. Rutkowska M, Hnitecka S, Nahajowski M, Dominiak M, Gerber H. Oral cancer: The first symptoms and reasons for delaying correct diagnosis and appropriate treatment. Adv Clin Exp Med 2020;29(6):735-743. doi: 10.17219/acem/116753. PMID: 32598579.

5. Opach M. Potencjalnie złośliwe stany i zmiany skóry oraz błony śluzowej jamy ustnej. W: Zapała J, Wyszyńska-Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss. 11-26.

6. Shukla A. Potentially malignant disorders of the oral cavity: a clinical study. Indian J Otolaryngol Head Neck Surg. 2014 Jan;66(1):79-85. doi: 10.1007/s12070-013-0680-4. PMID: 24605307; PMCID: PMC3938710.

7. Martorell-Calatayud A, Botella-Estrada R, Bagán-Sebastián JV, Sanmartín-Jiménez O, Guillén-Barona C. La leucoplasia oral: definición de parámetros clínicos, histopatológicos y moleculares y actitud terapéutica [Oral leukoplakia: clinical, histopathologic, and molecular features and therapeutic approach]. Actas Dermosifiliogr 2009;100(8):669-84. Spanish. PMID: 19775545.

8. an der Waal I. Potentially malignant disorders of the oral and oropharyngeal mucosa; terminology, classification and present concepts of management. Oral Oncol 2009;45(4-5):317-23. doi: 10.1016/j.oraloncology.2008.05.016. Epub 2008 Jul 31. PMID: 18674954.

9. Villa A, Villa C, Abati S. Oral cancer and oral erythroplakia: an update and implication for clinicians. Aust Dent J 2011;56(3):253-256. doi: 10.1111/j.1834-7819.2011.01337.x. Epub 2011 Jul 10. PMID: 21884139.

10.Zalewska-Janowska A, Błaszczyk H. Choroby skóry. Praktyka Lekarza Rodzinnego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, wyd. 1.

11. Bombeccari GP, Guzzi G, Tettamanti M, Giannì AB, Baj A, Pallotti F, et al. Oral lichen planus and malignant transformation: a longitudinal cohort study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2011;112(3):328-34. doi: 10.1016/j.tripleo.2011.04.009. Epub 2011 Jul 22. PMID: 21782485.

12. Brzeziński P. Choroba Bowena leczona przez trzy lata jako kontaktowe zapalenie skóry. Forum Medycyny Rodzinnej 2011; 5 (3):266-270.

13. Dickenson AJ, Currie WJ, Avery BS. Screening for syphilis in patients with carcinoma of the tongue. Br J Oral Maxillofac Surg 1995;33(5):319-20. doi: 10.1016/0266-4356(95)90046-2. PMID: 8555151.

14. Podlodowska J, Szumiło J, Podlodowski W, Starosławska E, Burdan F. Epidemiologia i czynniki ryzyka raka jamy ustnej [Epidemiology and risk factors of the oral carcinoma]. Pol Merkur Lekarski 2012;32(188):135-7. Polish. PMID: 22590919.

15.Czajka M. Rak błony śluzowej jamy ustnej. W: Zapała J, Wyszyńska- Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss. 81-108.

16. Tobacco habits other than smoking; betel-quid and areca-nut chewing; and some related nitrosamines. IARC Working Group. Lyon, 23-30 October 1984. IARC Monogr Eval Carcinog Risk Chem Hum 1985:1-268. PMID: 3866741.

17. Ostrowska L, Bogdański P, Mamcarz A (red). Otyłość i jej powikłania. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021, wyd. 1.

18. Winn DM. Diet and nutrition in the etiology of oral cancer. Am J Clin Nutr 1995 ;61(2):437S-445S. doi: 10.1093/ajcn/61.2.437S. PMID: 7840089.

19. Starzyńska A, Ragin K, Gulczyński J, Sakowicz-Burkiewicz M, Sejda A. HPV pozytywny rak jamy ustnej- etiologia i czynniki ryzyka. Forum Medycyny Rodzinnej 2018;12(3);102–106.

20. Quinlan JD. Human Papillomavirus: Screening, Testing, and Prevention. Am Fam Physician 2021;104(2):152-159. PMID: 34383440.

21. Irani S. New Insights into Oral Cancer-Risk Factors and Prevention: A Review of Literature. Int J Prev Med 2020;11:202. doi: 10.4103/ ijpvm.IJPVM_403_18. PMID: 33815726; PMCID: PMC8000242.

22. Carney K, Cousins M. Does hydrochlorothiazide increase the incidence of skin, lip and oral cancer in a UK population? Evid Based Dent 2022;23(1):38-39. doi: 10.1038/s41432-022-0255-x. Epub 2022 Mar 25. PMID: 35338330.

23. Suba Z. Gender-related hormonal risk factors for oral cancer. Pathol Oncol Res 2007;13(3):195-202. doi: 10.1007/BF02893499. Epub 2007 Oct 7. PMID: 17922048.

24. Schantz SP, Yu GP. Head and neck cancer incidence trends in young Americans, 1973-1997, with a special analysis for tongue cancer. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2002;128(3):268-74. doi: 10.1001/archotol.128.3.268. PMID: 11886342.

25. Szuta M, Czajka M. Rak wargi dolnej. W: Zapała J, Wyszyńska- Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss. 109132.

26. Ma D, Dai G, Guo C. Carcinoma of the lips developing in discoid lupus erythematosus. Zhonghua Kou Qiang Yi Xue Za Zhi. 1999 Jan;34(1):13-15. Chinese. PMID: 11776525.

27. Handlers JP, Abrams AM, Aberle AM, Auyong T, Melrose RJ. Squamous cell carcinoma of the lip developing in discoid lupus erythematosus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1985;60(4):382-386. doi: 10.1016/0030-4220(85)90260-9. PMID: 3864097.

28. Domagała W. Stachury i Domagały patologia znaczy słowo o chorobie. Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2016, wyd. 3.

29. Czajka M. Nowotwory układu chłonnego. W: Zapała J, Wyszyńska- Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss. 331-348.

30. Iwulska K, Biel- Wendlocha A. Mięsaki tkanek miękkich i kości regionu głowy i szyi. W: Zapała J, Wyszyńska-Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss. 297-330.

31. Iwulska K, Wyszyńska- Pawelec G. Nowotwory skóry. W: Zapała J, Wyszyńska- Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss. 255-296.

32. Shah JP, Patel SG, Singh B, Wong R. Jatin Shah’s Head and Neck Surgery and Oncology. Elsevier 2019, wyd. 5.

33. Gontarz M, Wyszyńska- Pawelec G. Nowotwory gruczołów ślinowych. W: Zapała J, Wyszyńska- Pawelec G (red). Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, wyd. 1; ss.173-214.

34. Gerber H, Gedrange T, Szymor P, Leszczyszyn A, Kubiak M, Rutkowska M, et al. Oral cancer awareness among patients at 3 university hospitals in Poland and Germany: A survey research. Adv Clin Exp Med. 2022 Jun;31(6):607-613. doi: 10.17219/acem/146455. PMID: 35195963.

35. Lella A, Borgiel- Marek H. Profilaktyka nowotworów jamy ustnej. Pracownia Wydawnicza ElSet, Olsztyn 2021, wyd. 1.

36. Kor A, Braun M, Kubiak M, Niedźwiecka I, Morawiec-Sztandera A, Kaczmarczyk D. Synchroniczny nowotwór złośliwy jamy ustnej – opis przypadku. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 2017;6(4):55-60.

POWRÓT
reklama Baner_prawy_ZALOGU-SIE
...
kup najnowszy numer »
Info
Najczęściej czytane
Redaktor poleca
GP

Na skróty

Informacje

Copyright © Medyk sp. z o.o